نظرسنجی

عملکرد شورای ششم دوگنبدان را تا کنون چگونه ارزیابی می کنید؟
4. بهمن 1401 - 8:58
گفتمان انقلاب اسلامی از جمله رویدادها و پدیده های موثر بر وقایع جهان است که توانسته تفکرات و تحولات سیاسی، فلسفی و اجتماعی جهان را در مسیر آرمان‌های خود شکل دهد.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی آفتاب جنوب، پیــروزی انقلاب اسلامی، منجــر بــه حرکــت و فعــال شــدن نهادهــای دینــی در عرصه‌های مختلــف اجتماعــی و سیاســی بــوده اســت. حــوزه علمیه هــم به‌تناسب ایــن دگرگونی‌ها و فراخــور نیازهــا و ایجــاد مســائل جدید، ورود بــه عرصه‌های اجتماعــی و سیاســی را به‌عنوان یــک وظیفــه بــرای خــود بازتعریــف کـرد و بـا توجـه بـه نیازهـای انقلاب، بـه پاسـخگویی می‌پرداخت و ایـن منجـر بـه تغییـر در کارکردهـای حـوزه سـنتی شـد.بنابراین حـوزه علمیه، ماهیـت جدیـدی در عرصه‌های داخلــی و بین‌المللی پیــدا کــرد کــه چنیــن حوزه‌ای را حــوزه انقلابی می‌نامند؛ یعنــی حوزه‌ای کــه معتقــد بــه اسلام سیاســی و نظــام سیاســی مبتنــی بــر ولایت‌فقیه جامع‌الشرایط، ملهــم از اندیشه‌های فقهــی و کلامــی امــام خمینــی (ره) اســت. چنیــن نگاهــی بــه حــوزه، تــا قبــل از انقلاب وجــود نداشــت.

حـوزه انقلابی مکلـف بـه حفـظ و اشـاعه ارزش‌ها و گفتمــان انقلاب اســلامی به‌عنوان نظامــی کــه پــس از صــدر اسلام، بــرای نخستین بار توانســت الگویـی مبتنـی بـر اسلام صحیـح و برگرفته از قـرآن و احادیــث را در جامعــه تحقــق بخشــد، حــال چنیــن وظیفه‌ای چــه در ســطح داخــل و چــه در بین‌الملل محــول بــر آن شــد. به‌طورکلی یکــی از عوامــل حفــظ و پویایــی یــک اندیشــه و نیــز الگــوی سیاســی_ اجتماعــی برگرفته از آن اندیشــه، اشــاعه و فرا گیرکــردن و بســط آن در فراتــر از مرزهــای جغرافیایـی اسـت.

حــوزه انقلابی به‌عنوان حامـل گفتمـان اصیـل اسـلامی کـه انقلاب نیـز بـر آن بنا یافتـه و بـا دارا بـودن ظرفیت‌های تأثیرگـذاری چــون مرجعیــت، کثــرت طــلاب و مبلغان و نقش شبکه‌ای آن‌ها در کشــورهای مختلــف، مســاجد و حسینیه‌ها و هیئت‌های مذهبــی و...، ایــن امــکان رادار است کــه گفتمــان انقلاب اســلامی را به‌عنوان یــک الگــوی جایگزیــن در مقابــل گفتمــان حاکــم لیبرالیســتی و نیــز گفتمــان اسلام غیرانقلابــی در جوامــع مســلمان طــرح و نهادینه‌سازی کند.

نظریـه پخـش یـا اشــــــــاعه "هاگراسـتراند"، مبتنـی بـر چهـار رکـن است. مبـدأ پخـش: که حوزه انقلابی در جمــــــــــهوری اسلامی اســــــــــت؛ دوم نیز موضـــــــــوع پخــش: کــه در اینجــــــا فرهنــگ انقلاب اســلامی اســت؛ سوم مــــقصد پخـش که مکان‌هایی اسـت کـه محتـوا و موضــوع پخــش بــه آن‌ها می‌رسد؛ نظیــر جهــان اسلام و چهارم مســیر پخــش کــه حرکــت موضــوع پخــش از مبــدأ بــه مقصــد است.

حـوزه انقلابی به‌مثابه مبـدأ اشـاعه گفتمـان انقلاب مبـدأ پخـش اسـت. مبـدأ را همانـا مکانـی تلقـی می‌کنند کـه ایـده فرهنگـی جدیـد، در آن نضـج و ظهـور پیـدا می‌کند. بـر ایـن اسـاس، در اینجـا حـوزه انقلابی در جمهـوری اسـامی ایـران، به‌مثابه مبـدأ پخش و اشاعه گفتمان انقلاب اســلامی است. مؤیــد ایــن ادعــا، بیانــات و آثــار رهبــری انقلاب و بـزرگان آن است؛ به‌گونه‌ای کــه حــوزه علمیــه به‌عنوان نهــادی کــه نقــش اصلــی و اصیــل آن در تکویــن، تثبیت و تداوم نهضت اسلامی و گفتمــان انقلاب اســت، تعریف‌شده اســت.

حضــرت امـام خمینـی (ره) دراین‌باره می‌فرمایند: رسـالت روحانیـت و حـوزه علمیـه، همانـا هدایتگـری در مسیر فرهنــگ اصیــل اسلام انقلابی اســت و هدایتگــری، امــری انســانی و فراملــی اسـت. ازاین‌رو، نقـش حـوزه در اشــاعه گفتمــان انقلاب اســلامی، در راســتای وظایــف ذاتــی آن محســوب می‌شود اساساً معنــای صــدور انقلاب مــا ایــن اســت کــه همــه ملت‌ها بیــدار شــوند؛ همــه دولت‌ها بیــدار شــوند و خودشــان را ... از ایــن تحــت سـلطه بودنـی کـه هسـتند ... نجــات بدهنــد.

رهبــری روحانیــت در انقلاب اسلامی در برابر یک قدرت قوی منطقه‌ای و موردحمایت قدرت‌های بــزرگ در ادامــه، تحقیــر آمریــکا به‌مثابه شـیطان بـزرگ، ایـن بـاور را در میـان توده‌ها و نخبــگان مســلمان ایجــاد کــرد کــه بــا تمســک بــه ارزش‌ها و تعالیــم اســلامی، زمینــه و امــکان مبــارزه علیه حکومت‌های غالباً مسـتبد و وابسـته جهـان اسلام فراهـم می‌شود و حتـی می‌توان بـه پیـروزی دست‌یافت و نظامی مبتنی بر تفکر اسلام سیاسـی تأسیس کرد.

 از ســوی دیگــر، ایــن مطالبــه از حوزه‌های دینی را در میان مسـلمانان قوام بخشـید کــه همچــون حوزه‌های علمیــه ایــران، رویکــردی انقلابی متأثر از آموزه‌ها و ارزش‌های اسلامی را اتخاذ نماینـد. درواقع، ایـن مطالبـه، سـرآغاز توجـه توده‌ها به حوزه‌های دینی به‌مثابه نیروی پیشـرو در مسـیر مبارزه و کسب راه‌حل برای سیر در این طریق دشوار شد.

حاکمیت الــهی؛ عـــدالت محـوری؛ جمهوریت و مردم‌سالاری؛ استکبارسـتیزی؛ آرمان‌گرایی؛ جهان‌شمولی؛ دفـــــــــاع از مسـتضعفان و مظلومان جهان؛ آزادی و استقلال برخی از مؤلفه‌های مهــم گفتمــان انقلاب اســلامی اســت کــه بایــد به‌مثابه موضـوع پخـش، در اشـاعه گفتمـان انقلاب اسـلامی از ســوی حــوزه انقلابی موردتوجه قــرار گیرنــد.یکــی از ارکان در نظریــه پخــش، مقصــد پخــش اســت. مقصــد و محیـــــط هــدف، بــه فراخــور ایده‌ای کــه در مســیر آن مقصــد جهــت داده می‌شود، متفــاوت ظهــور پیـــــــــــدا می‌کند. برخــی از محیط‌های هــدف، پذیــرا و همگــرا بــا آن ایــده هســتند؛ ازاین‌رو، زمینــه سیاســی یــا فرهنگــی یــا اجتماعــی و یــا همــه بســترها بــرای اشــاعه و پخــش فراهــم است.

تجانــس مذهبــی در میــان طبقــات گسترده‌ای از جامعــه عــراق و لبنــان بــا ایــران، ســبب شــده کــه فرهنــگ انقلاب اســلامی در آن‌ها تأثیرگــذاری بیشــتری داشــته باشــد. در مــورد افغانســتان - ایــران، می‌توان تجانــس فرهنگــی _ زبانــی را مشــاهده کرد. نفــس همســایگی میــان مبــدأ و مقصــد، نقــش فوق‌العاده‌ای در موفقیــت اشــاعه فرهنــگ انقلابی دارد؛ نظیــر ایــران_افغانســتان، ایــران _ عــراق و ایــران _ آذربایجــان. امــا در ایــن میــان، بــا توجــه بــه موضوعیــت حــوزه انقلابی در اشــاعه گفتمــان انقلاب کــه حامی مذهــب شــیعه و رسـالتش تبلیـغ تعالیـم شـیعی اســت، تجانــس مذهبــی نقـش مؤثرتـری در اشـاعه ایـن گفتمـان دارد؛ چراکه بسـیاری از ارزش‌های گفتمـان انقلابی، همانــا ارزش‌های مکتب تشیع اســت کــه شــیعیان در هرجای دنیـا بـه آن علاقه‌مند و بلکـه معتقدنـد؛ ازاین‌رو، در برابــر ورود چنیــن گفتمانــی، مقاومــت نمی‌کنند و از آن اســتقبال می‌نمایند.

باوجود زمینه‌های پذیــرا در برخــی کشــورها، اشــاعه گفتمــان انقلاب اســلامی در ایــن کشــورها بــا موانعــی نیــز مواجــه می‌شوند کــه آن‌ها را بــه محیطــی ناپذیــرا تبدیــل می‌کند؛ بــرای مثــال، کشور عــراق در زمــان دیکتاتــوری صــدام، باوجود تجانــس مذهبی اما اشــاعه فرهنــگ انقلاب اسـلامی با مانع سختی به نام دولت سکولار صدام مواجه بود و وی در ایـن راه، دسـت بـه جنایت‌های بزرگـی ازجمله شـهادت رهبـران شـیعه مثـل آیت‌الله صدر، خانـدان آیت‌الله حکیـم و... زد.

برخـی از موانــع مهــم اشــاعه گفتمــان انقلاب اســلامی در کشــورهای مختلــف می‌توان به دولــت سکولار عمداً ســکولار در جهان اسلام؛ شکاف عربی _عجمی یا فارسی _ ترکی؛ تعارض در عین تجانس؛ نفـوذ قدرت‌های بـزرگ و متخاصـم بـا انقلاب اسلامی؛ شکل‌گیری کانون‌های بدیــل بــرای اســلام سیاســی نظیــر جریان‌های تکفیــری و فعـــــالیت کانون‌های شــیعی بــا رویکــرد متحــــــجرانه در برخــی کشـــــورها را نام برد.

اشـاعـه گفتمان انقلابی و پـذیـرش آن توسط فرهیختگان، زمینه تأثیرگذاری فراگیرتری را فراهم می‌نماید. نقـش و ظرفیـت حـوزه علمیـه در فرهنگ‌سازی و تبلیــغ آموزه‌های دینــی، مبیّن وجـود ظرفیت‌های متعـدد و مؤثـر در مسـیر اشـاعه گفتمــان انقلاب اســلامی است. ظرفیت‌های حـوزه علمیـه عمدتاً بر تبلیغ و مبلغ اتــکا دارد و خیــل عظیمــی از مبلغان در ایــن مســیر بــه رســالت تبلیغــی خــود مشغول‌اند.

در این میان، به علت ماهیت اسلامی انقلاب، آرمان‌های اسلامی آن و نقش پررنگ حوزه علمیه در رهبری انقلاب و نـظـام بـرآمـده از آن، سـبـب شــد کــه حــــوزه علمیه در صـدر توجهات در مسئله اشـــــاعـــــه گـــفـــتـــمـــان انقلاب اسلامی قرار گیرد بـا عنایـت بـه اینکــه اندیشــه و ایــده نــو در افــکار فرهیختــگان هــر جامعــه زودتــر از دیگــران نقــش می‌بندد و فرهیختــگان نیــز از مرجعیــت فرهنگــی _ اجتماعــی برخوردارنـد، اشـاعه گفتمـان انقلابی و پذیـرش آن توسـط فرهیختـگان، زمینـه تأثیرگـذاری فراگیرتری را فراهــم می‌نماید.

حــوزه انقلابی را می‌توان معتقــد بــه اسلام سیاســی و نظــام سیاســی مبتنــی بــر ولایت‌فقیه جامع‌الشرایط عــادل، ملهــم از اندیشه‌های فقهــی و کلامـی امـام خمینـی (ره) دانسـت کـه خصایصـی چـون؛حمایـت از نظـام جمهـوری اسـامی، آینده‌نگری، تربیــت متفکــر بــا رویکــردی جهانــی و آرمــــــان جــــــــــــــامعه مهـــــــــــدوی، مردمی بــــــودن حـــــــــوزه انقلابی، برخـــــــورداری از شخصیت‌های برجســـــــــته انقـــــــــلابی و برخــورداری از خیــل عظیمــی از مبلغین و طلاب مختلــف با ملیت‌های مختلف رادار است.

از سوی دیگر، گفتمــان انقلاب اســلامی کــه رهبـــــــــران انقلاب دغدغــه اشــاعه آن را داشــــــــته و دارنــد، دارای خصــــــــایصی چــون حاکمیت الهــی به‌عنوان تنهــا الگــوی مشــروع، عدالت محــوری، آرمان‌گرایی بر اساس اندیشــه مهـــــــــــدوی، مردم‌سالاری دینــی، استکبارســــــتیزی، دفــاع از مظلومــان و مســتضعفان، جهان‌شمولی، آزادی و اسـتقلال و عـدم وابسـتگی بـه قدرت‌های اسـتکباری است.

براین اساس نیز راهکارهــای زیــر می‌تواند در پیشــبرد اهــداف انقلابی حوزه‌ها، نقشـی شـتاب زا، پایـدار و همـراه بـا تعمیــق نظــام باورهــا ایفــا نماید تأسیس انجمن‌های علمـی مسـتقل و تحت اشراف حـوزه علمیـه در کشـورهای هـدف و مقصـد؛ مطالعـــــــــــات جامعه‌شناختی از جوامـــــــع مســلمانان در کشــورهای مختلــف؛ رصــد و جمع‌آوری آثــاری کــه دربــاره انقــلاب اسلامی در جوامــع مختلــف نوشته‌شده اســت و تحلیـل آن‌ها در راسـتای بهره‌گیری از آن نظریـات در جهــت نقش‌آفرینی بهتــر و بــا آســیب کمتــر؛ تأسیس شبکه مبلغان مسلمان.

بدون شــک تأسیس انجمن‌ها و تشکل‌های وابسـته یـا تحـت اشـراف و یـا هـوادار حـوزه علمیـه در کشـورهای مختلـف، مسـتلزم تأمیـن نرم‌افزاری آن‌ها در عرصـه آموزشـی، برنامه‌های فرهنگـی و مذهبـی، رسانه‌ای و... است. بدیــن منظــور لازم اســت مرکــزی در حــوزه علمیــه بــا رویکــردی بین‌المللی باهدف تأمیــن نیازمندی‌های نرم‌افزاری ایــن نهادها تأسیس شود.

تربیت طلاب ولایت مدار، بصیر، نافذ و باتقوا خروجی اصلی حوزۀ انقلابی و رسالتی که بر دوش دارد، خواهد بود؛ و همچنین پرورش طلابی که با تکیه‌بر علم و آگاهی، و الگو گیری از بزرگان حوزه بتوانند در تعمیق بخشیدن به باورهای دینی و تبیین اهداف و آرمان‌های انقلاب، نقش‌آفرین باشند. از ضروریات حوزۀ علمیه در جامعۀ امروز، تربیت طلابی «امروزی» است که باید بتوانند با توجه به نیازهای علمی، اجتماعی و فرهنگی جامعه برنامه‌ریزی کرده، در جهت رشد و ارتقای بصیرت مردم ایفای نقش کنند.ازآنجاکه طلاب و حوزه‌های علمیه در راستای رسالت سیاسی خود، وظیفۀ هدایت سیاسی مردم رادارند، باید خود دارای بصیرت بالایی باشند و به فرمودۀ رهبر معظم انقلاب«فهم سیاسی و هدایت سیاسی حوزه بایستی در سطح بسیار بالایی باشد.»

 

انتهای پیام/

نظرات کاربران

تازه های سایت

پربازدیدها