مغز متفکر اطلاعات نظامی ایران؛ «شهید حسن باقری» که بود؟

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی آفتاب جنوب،جنگ تحمیلی درزمانی به کشورمان تحمیل شد که ملت بزرگ ایران پیش از آن حادثه مهم انقلاب را درک کرده و در پی تثبیت تغییرات ناشی از آن بودند. جنگ تحمیلی عراق علیه ایران اسلامی با واکنش‌های حمایتی و مشارکت گروه‌های مختلفی از مردم ایران در برابر دشمنان اسلام همراه بود. اقشار مختلف از پیر و جوان و نوجوان، کارگر و کارمند، روحانی و بازاری، دانشجو و دانش‌آموز به‌انحاءمختلف در برابر دشمن صف‌آرایی کردند.

دفاع مقدس نشانه‌ای از اقتدار و قدرت جمهوری اسلامی ایران است که در فرایند شکل‌گیری و به ثمر نشستن آن اقشار و طبقات مختلفی نقش اساسی داشتند. ازجمله این اقشار قشر تحصیل‌کرده دانشگاهی و جوان بود که در فرایند دفاع مقدس نقش پایه‌ای و اساسی داشتند که برخورداری نیروهای رزمنده از چنین پشتوانه‌ای آثار و برکات زیادی در نحوه پیشبرد و مدیریت جنگ داشته است. دانشگاه به‌عنوان یکی از مراکز ایجاد حرکت و شکل‌دهی به تصورات و باورهای افکار عمومی هر جامعه‌ای بوده و حضرت امام (ره) نیز در پیشبرد نهضت الهی و پیروزی انقلاب اسلامی از همراهی کامل اقشار تحصیل‌کرده و دانشگاهی برخوردار بود.

ویژگی‌های شخصیتی شهید باقری

شهید باقری فرمانده مخلصی بود که زندگی و جانش را وقف دفاع از اسلام کرده بود و بااینکه تازه ازدواج‌کرده و فرزند چندماهه‌ای داشت جبهه را ترجیح می‌داد درواقع این شهید مخلص تمامی امور اعم از زندگی، ازدواج و دفاع را در ارتباط باخدا می‌دید. رفتار انسانی شهید باقری طوری بود که می‌توانست با تمامی گروه‌های سنی ارتباط برقرار کند.

درباره ساده زیستی شهید باقری می‌توان گفت: زندگی و مادیات در نظرش بی‌ارزش بود و زهد و ساده زیستن نسبت به مقام خود را از مولایش علی آموخته بود. در خانه او از تجملات خبری نبود. دوستانش به او می‌گفتند: لااقل یک قالی یا فرشینه در خانه‌ات پهن کن تا اگر مهمان به خانه‌ات آمد کمی راحت باشد و پس از اصرار فراوان دوستانش برای پذیرایی مهمانان یک فرشینه تهیه می‌کنند. یکی از هم‌رزمان ایشان (عزیز جعفری) در مورد ویژگی صرفه‌جویی ایشان می‌فرماید: پس از عملیات امام مهدی(عج) هنگامی‌که داشتیم از روی جاده آسفالت بازمی‌گشتیم نگاهم به شخصی افتاد که سطلی به دست گرفته و فشنگ‌های روی زمین را جمع‌آوری می‌کرد و این شخص کسی نبود جز شهید باقری که این عمل او تأثیر زیادی روی روحیات نیروها می‌گذاشت چون از روی تواضع و جهت صرفه‌جویی فشنگ‌ها را جمع می‌کرد.

تکلیف گرایی و احساس مسئولیت

شهید حسن باقری بر اساس تکلیف شرعی عمل می‌کرد و با توجه به دیدگاه‌ها و دستورات امام پشتوانه مجاهدات و شهادت‌طلبی و پاک‌بازی خویش را حجت شرعی می‌دانست شهید باقری دراین‌باره یک شاخص را مطرح می‌کند اگر خسته شدیم باید ببینیم کجای کار اشکال دارد وگرنه کار برای خدا خستگی ندارد و لذت‌بخش است. شهید باقری هرچند برای پیروزی سر از پای نمی‌شناسد و باتدبیر و تلاش مسیر دستیابی به آن را دنبال می‌کند. اما یک تکلیف گراست.

سرتیپ پاسدار سوداگر در مورداحساس مسئولیت شهید باقری می‌گوید: قرار بود یکی از برادران را برای مسئولیتی به قرارگاه نجف بفرستند و خیلی‌ها به‌خصوص برادر رشید و دیگران با او صحبت کرده بودند و او قانع نشده بود. من و آن برادر باهم رفتیم به خانه شهید باقری او آن‌چنان صحبت کرد که انگار واقعاً در دنیا هر چه سنگینی و بار هست بر دوش ماست و ما رسالت داریم و باید در حد توان خودمان کوشش کنیم همین حرف‌های او آن برادر را راضی کرد که مسئولیت را باجان و دل بپذیرد.

نماز اول وقت و توکل بر خدا و اهل‌بیت

شهید باقری به نماز اول وقت آن‌قدر اهمیت می‌داد که اگر بین راه وقت نماز می‌رسید می‌گرفت باید پیاده شویم و نماز بخوانیم گوش و چشم و قلب و زبان و تمام اعضاء و جوارح او گویی در خدمت اسلام بود. به دعا و قرآن خیلی علاقه داشت و نماز شب‌هایی که می‌خواند آن‌چنان با خضوع و خشوع بود که گاهی از شدت گریه بی‌حال می‌شد.

تقوا از نگاه شهید باقری، نه‌تنها یک امتیاز بلکه همه‌چیز یک انسان به‌حساب می‌آمد. او تقوا را وسیله‌ای برای شناخت حق‌تعالی می‌دانست و به همین دلیل در مسیر تقوا هیچ سستی و کوتاهی را به خودش نمی‌بخشید از صفات بارز شهید باقری توکل عمیقش به خدا بود هر کاری را حقیقتاً با توکل بر خدا شروع می‌کرد و با این دلیل نیز جوابش را خالصانه می‌گرفت همچنین علاقه عجیبی به اهل‌بیت که داشت و این به‌خوبی محرز بود خصوصاً به امام زمان(عج) و حضرت فاطمه سلام‌الله علیها.بنابراین شهید باقری در طی دوران کوتاه فرماندهی‌اش ادبیاتی را به مباحث دفاعی وارد کرد که تا پیش از آن هرگز سابقه نداشت و ماحصل این تحول رواج فرهنگ علوی و عاشورایی در میدان‌های نبرد بود.

روحیه جهادی

شهید باقری در طرح دهی نظامی و طراحی عملیات بسیار نیرومند بود. وقتی در جلسات ارتش و سپاه صحبت می‌کرد همه را تعجب وا‌می‌داشت هم‌رزمانش او را به‌عنوان صاحب‌نظرترین افراد در بین خودشان می‌شناختند شب‌ها تا نیمه‌های شب‌بیدار بود و طرح‌های موفقیت‌آمیزی را برای عملیات برنامه‌ریزی می‌کرد قدرت تفکر طراحی و ارائه شیوه‌های نو درنبرد و همچنین قدرت تجزیه‌وتحلیل قوای خودی و دشمن از مشخصه‌های او برشمرده شده است. از جهت قدرت فکری، قدرتی داشت که می‌توانست همه مسائل را تجزیه‌وتحلیل و برای آن‌ها برنامه‌ریزی کند که در توان کسی نبود، هرگاه نقشه و طرحی را ارائه می‌نمود به‌غیراز آن طرح چند طرح دیگر هم متناسب با تغییر امکانات پیشنهاد می‌کرد. مثلاً سه نوع طرح را به صورت‌های مختلف در یک جلسه ارائه می‌کرد که هرکدام می‌توانست سرنوشت عملیات و مأموریت قرارگاه را به‌گونه‌ای تعیین کند.

او اهمیت فوق‌العاده‌ای برای اطلاعات عملیات قائل بود و عقیده داشت که مهم‌ترین بخش موفقیت

ما مربوط به اطلاعات صحیح از دشمن است. او را می‌توان مؤسس اطلاعات عملیات در سپاه دانست. او سعی می‌کرد اطلاعات لازم را از پشت جبهه دشمن و از توان آن‌ها کسب کند و روی آن خیلی حساب می‌کرد و با توجه به این آگاهی‌ها بود که به اطلاعات جالبی از کلیه سازمان‌های رزمی عراق دست می‌یافتند.

فرار از پادگان بنا به‌فرمان حضرت امام (ره)

در بحبوحه انقلاب با توجه به جو انقلابی جامعه و جریانات قم و تبریز و فاجعه ۱۷ شهریور، شهید باقری تصمیم به فرار از پادگان می‌گیرد. عده‌ای از نزدیکانش او را از این کار منع می‌کنند. ولی سرانجام بافرمان امام مبنی بر ترک پادگان‌ها به تهران آمده و دیگر به پادگان برنمی‌گردد. از این به بعد شبانه‌روزش را در خدمت انقلاب و پیشبرد اهداف آن قرار داده و در فعالیت‌های گوناگون شرکت می‌کرد. ازجمله هنگام تشریف‌فرمایی امام خمینی(ره) به ایران در کمیته استقبال از امام مشغول خدمت بود و همچنین در بهمن‌ماه ۱۳۵۸ در جریان تصرف کلانتری ۱۴ فعالیت‌های زیادی در این زمینه نمود.

روزنامه‌نگاری

پس‌ از انتشار روزنامه جمهوری اسلامی شهید باقری نیز به‌طور فعال همکاری خود را با این روزنامه درزمینهٔ های خبرنگاری امور تحریریه و مقالات سیاسی آغاز می‌کند. شهید باقری عضو نخستین گروه تحریریه روزنامه جمهوری اسلامی است روزنامه‌ای که در عصر خود نخستین روزنامه نسل انقلاب بود و به روزنامه امام خمینی شهرت داشت. کارنامه مطبوعاتی شهید باقری نشان می‌دهد که او در میان همه بحران‌ها و حوادث مبتلابه آن روزهای انقلاب بر نقاطی کلیدی انگشت نهاده بود. همچنین او نخستین خبرنگاری بود که پس ‌از انقلاب به خارج از کشور اعزام شد.

در آبان ماه ۱۳۵۸ هیئتی از طرف دولت ایران شامل مهندس مهدی بازرگان، دکتر ابراهیم یزدی و دکتر مصطفی چمران به دعوت رئیس‌جمهور الجزایر در جشن سالروز استقلال آن کشور شرکت کردند. شهید باقری نیز به‌عنوان خبرنگار در این هیئت حضور داشت. حاصل این سفر گزارشی بود که به تاریخ ۱۲ آبان ۱۳۵۸ در روزنامه جمهوری اسلامی به چاپ رسید در سیزدهم آبان 58لانه جاسوسی آمریکا به تصرف دانشجویان پیرو خط امام درآمد. در این میان روزنامه جمهوری اسلامی نیز بیشترین پوشش خبری را به این واقعه داد محور هدایت و نگارش آن‌ها شهید باقری بود.

پس از حضور نظامی آمریکا در طبس شهید باقری به‌سوی طبس حرکت کرد و نخستین خبرنگاری بود که به محل حادثه رسید. او چهار گزارش در این خصوص به چاپ رساند و ضمن تشریح واقعه، هرروز جزییات تازه‌ای را از ماجرا افشا کرد.

عضویت در سپاه پاسداران

سال ۵۹ در واحد اطلاعات سپاه مشغول به کار شد. در قسمت اطلاعاتی روی گروهک‌های وابسته فعالیت خود را استمرار بخشید در این زمان با بلند شدن آوای شوم ضدانقلاب در کلاس‌های دانشگاه فعالیت خود را در این زمینه متمرکز کرده و به مقابله با این توطئه جدید که از جانب دشمنان اسلام طرح‌ریزی‌شده بود می‌پردازد.

سرلشکر محسن رضایی درباره عضویت شهید باقری و تعلق گرفتن نام مستعار به ایشان می‌فرماید: یک روز مقام معظم رهبری با من تماس گرفتند و گفتند جوان خبرنگاری در روزنامه جمهوری اسلامی است که فرد بااستعدادی است. مایل است کار اطلاعاتی انجام بدهد. او پیش من آمد و گفت افشردی خبرنگار روزنامه جمهوری اسلامی هستم، آمدم کمک کنم می‌بینم نیروهای ضدانقلاب ترور می‌کنند و ناامنی ایجاد کرده‌اند. می‌خواهم برای امنیت کشور کاری بکنم در همان صحبت اولیه متوجه شدم او یکی از همان افرادی است که ما به دنبالش هستیم ؛ فرد بااستعدادی است و شرایط سیاسی کشور را خوب تحلیل می‌کند. ما برای دوستانمان اسم مستعار یا کد تعیین می‌کردیم برای او نام حسن باقری را انتخاب کردیم.

شهید باقری به کار کردن در سپاه از زاویه انتخاب یک شغل و استخدام نگاه نمی‌کرد، بلکه از زاویه تکلیف و رسالت می‌نگریست او از آن دسته از افرادی بود که پشت میز نمی‌نشست و بیشتر فعالیت‌هایش در بیرون از واحد اطلاعات سپاه بود. کارش درصحنه بود؛ گزارش‌های میدانی تهیه می‌کرد. بعضی از خبرهای مهم را پیگیری می‌کرد و به سازمان گزارش می‌داد.

فعالیت‌های فرهنگی سیاسی ورزمی شهید باقری

شهید باقری به‌محض ورود به اهواز در پی یافتن گمشده جنگ بود. او گمشده جنگ را در شناخت عمیق

از فعالان انجمن اسلامی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه و جمع‌آوری اطلاعات از دشمن دید نیروهای دشمن از محورهای مختلف در حال پیشروی بودند و اخبار جامع و دقیقی از چگونگی حمله مقدار پیشروی و اهداف آن‌ها وجود نداشت همین ناآگاهی موجب سردرگمی فرماندهان مسئولین و مردم شده بود.

در شرایط غافل‌گیری کشور در جنگ کسی از ترتیب نیروی یگان متجاوز آگاهی نداشت. شهید باقری در بدو ورود دریافت که ضعف بزرگ و مهلک جبهه‌ها، فقدان اطلاعات از ماهیت رفتار و اهداف دشمن است. او با این درک درست بلافاصله واحد اطلاعات عملیات خوزستان را تشکیل داد، شروع به شناسایی دقیق دشمن کرد و گروه‌های شناسایی متشکل از نیروهای محلی را به همه محورها فرستاد. او کسانی نظیر

شهید محمدحسین نامدار محمدی، احمد فروزنده، احمد امیری، حمید تقوی و ... را به‌عنوان مسئولان اطلاعات عملیات محورها تعیین کرد و از آن‌ها گزارش روزانه می‌خواست.

شهید باقری از همان آغاز ورود به صحنه دفاع مقدس با تدبر و تفکر به بررسی ضرورت‌ها، نقاط قوت و ضعف راهکارهای قابل‌دسترسی برای پیشبرد دفاع و دفع دشمن پرداخت بااینکه فرصتی برای تجربه‌اندوزی درازمدت نداشت توانست در مدت‌زمان کم و با حداقل امکانات و کمک‌ها، آن‌چنان تحولی در ساختار و رفتار نظامی به وجود بیاورد نام شهید باقری به همان اندازه که با دفاع مقدس پیوند خورده است یادآور نهادهای حیاتی و ارکان اساسی تشکیلات نظامی ازجمله واحد اطلاعات است.

تفکر شهید باقری درباره واحد اطلاعات و نقش ویژه‌ای که برای آن قائل بود، بسیار اهمیت دارد. ایشان که بنیان‌گذار و معمار اصلی واحد اطلاعات به شکل پویا و نوین آن بود توانست با به‌کارگیری دقیق این ابزار که رکن اساسی سازمان رزم است نقاط عطف زیادی در جنگ ایجاد کند که رأس آن‌ها، شکستن تابوی ایجادشده در ذهن رئیس‌جمهور وقت یعنی بنی‌صدر بود.

تشكيل واحد آرشیو و بایگانی سیاسی و فرهنگی

یکی دیگر از کارهای شهید باقری در ابتدای جنگ تحمیلی راه‌اندازی واحد آرشیو و بایگانی جنگ بود که اهمیت این مسئله در این برهه از زمان بیشتر به چشم می‌خورد اولین قدم دراین‌باره توسط شهید باقری برداشته شد و هم او بود که سعی می‌کرد مسائل جنگ را به روی کاغذ آورده و تدوین کند و اصرار داشت که برادران سپاه باید همانند برادران ارتش طرح‌ها و گزارش‌های خود را روی کاغذ بیاورند. تا به‌وسیله کارشناسان امر طبقه‌بندی‌شده در قالب استاد حفظ و نگهداری شوند.

شهید باقری سرانجام با تلاش مخلصانه توانست سپاه را از کارآمدترین رکن دوم نظامی که همان واحد آرشیو و بایگانی است در منطقه برخوردار کند گوی سبقت را در این راه از تمام نظامیان کارکشته داخلی و منطقه‌ای ربوده بود به‌طوری‌که دشمنان را وادار کرد که به‌دقت و سرعت و جامع بودن اطلاعات نظامی نیروهای سپاه اعتراف کنند آراستگی شهید باقری به ذوق سرشار، تیزبینی و تیزهوشی باعث شد که بعد از مدت کوتاهی با بهره‌گیری از تجربه‌های شخصی و نظرهای پراکنده‌ای که به او می‌رسید درزمینهٔ های مختلف کارهای منحصربه‌فردی انجام بدهد و پایه‌گذاری کند که تا آن زمان هیچ‌کس به آن توجه نکرده بود تأکید بر گزارش‌نویسی و نگهداری سوابق بررسی‌های اطلاعاتی نگارش اطلاعات دشمن جمع‌بندی و تحلیل مکتوب از وقایع و حوادث رمزگذاری و به‌صورت طبقه‌بندی‌شده بایگانی می‌گردید

تشكيل واحد ترجمه اسناد سیاسی و فرهنگی یکی از مهم‌ترین منابع اطلاعاتی اسیران و اسناد دشمن بود شهید باقری شروع به راه‌اندازی تشکیلاتی برای استفاده از این منابع کرد به‌طوری‌که به‌تدریج بسیاری از اطلاعات درباره سازمان‌دهی و اهداف دشمن از این منابع استخراج شد.

در مورداستفاده از استاد دشمن شهید مهدی صابونی چنین می‌گوید: زمانی که هیچ‌کس به مدارک عراقی‌ها اهمیت نمی‌داد شهید باقری از ما می‌خواست که تمامی اسناد آن‌ها را جمع‌آوری کنیم از همان اوایل جنگ به ما می‌گرفت که این مطالب یک روزی به درد می‌خورد ... ساعت یک بامداد که همه خسته می‌شدند و به خواب می‌رفتند او بلند می‌شد و به سراغ مدارک می‌رفت.

تشکيل واحد شنود سیاسی و فرهنگی

شهید باقری به مسئله شنود اطلاعات دشمن اهمیت زیادی قائل بود یک بخش مهمی که ایشان پایه‌گذار آن بود مسئله شنود بود که به آن خیلی بها می‌داد و می‌گرفت با یک بی‌سیم کوچک هم که شده این بخش راه‌اندازی گردد. باید این بخش را راه انداخت و فهمید که عراقی‌ها چه می‌گویند؟ و چه اطلاعات مفیدی در این زمینه می‌شود به دست آورد؟ و از همین‌جا بود که تصمیم گرفته شد که این بخش نیز تشکیل‌شده و راه بیفتد.

سازمان عملیات رزمی سپاه

شهید باقری را می‌توان یکی از پایه‌گذاران سازمان عملیات رزمی پیاده دانست. وی در سازمان‌دهی و ترکیب گروهان ها و گردان‌ها نقش زیادی داشت به‌گونه‌ای که در جزئی‌ترین مسائل سازمان عملیات رزمی شامل تعداد سلاح‌های انفرادی، تعداد قبضه‌های موشک‌انداز ضدتانک، تعداد رسته‌ها و گروهان ها و نوع دسته‌های رزمی و پشتیبانی تعداد قبضه‌های خمپاره‌انداز و ... نیز دقت داشت. دائم به دنبال این بود که در جنگ با چه سازمانی و با چه ترکیبی و با چه کیفیتی می‌توانیم بهتر بجنگیم و مأموریت را به نحو

احسن اجرا کنیم.

معاونت ستاد عمليات جنوب

پس‌ازآنکه شهید باقری توانست واحد اطلاعات عملیات را شکل دهد به دلیل لیاقت و استعداد ذاتی‌اش توانست در بسیاری از زمینه‌ها رشد کند و مسئولیت‌های بزرگی ازجمله فرماندهی نیروهای عمل‌کننده در عملیات‌های متعددی را تقبل نمایند. وی در اوایل جنگ نیز کاملاً آمادگی عملیات‌های متعدد کوچک ومحدود نظامی را داشت به همین دلیل در دی‌ماه ۵۹ به‌عنوان یکی از معاونین ستاد عملیات جنوب انتخاب شد و در فرماندهی عملیات شکست محاصره سوسنگرد امام مهدی، فرمانده کل قوا نقش بسزایی داشت.

فرماندهی شکست محاصره سوسنگرد

 قبل از این عملیات عراق ابتدا سوسنگرد را به شکل نعل اسبی محاصره کرده و سپس شهر را به تصرف خود درآورده بود. حدود ۱۳۰ نفر داخل شهر مانده بودند و با دشمن می‌جنگیدند. دراین‌باره شهید باقری تلاش زیادی کرد که به سوسنگرد کمک شود و نیروها نجات پیدا کنند ولی بنی‌صدر مخالفت می‌کند و می‌گوید هیچ خبری نیست و لازم نیست این حمله انجام شود حتی روزنامه انقلاب اسلامی می‌نویسد؛ می‌گویند سوسنگرد محاصره‌شده این‌ها دروغ است. بالاخره براثر تماس‌های برادران با شهید صدوقی، شهید مدنی، آیت‌الله خامنه‌ای و تعدادی از علمای دیگر و رسیدن خبر به حضرت امام بنی‌صدر مجبور می‌شود دستور حرکت تیپ ۲ لشکر ۹۲ را صادر کند و بدین ترتیب محاصره سوسنگرد شکسته شد و نیروهای داخل شهر نجات می‌یابند.

پس از پیشروی‌های دشمن و شکست نیروهای خودی که باعث ایجاد یاس و نامیدی شده بود شهید باقری تلاش بی‌حدی می‌کرد که با یک عملیات هرچند کوچک اعتمادبه‌نفس را به نیروها بازگردانده و قدرت آن‌ها را در ضربه زدن و عقب راندن دشمن به آن‌ها بقبولاند در محور سوسنگرد دشمن بعثی پس از تحمل شکست و عدم موفقیت در به دست آوردن و تصرف شهر در ۳ کیلومتری غربی شهر مستقرشده بود. در این منطقه عملیات امام مهدی شناسایی و طراحی گردید و در ۲۶ اسفندماه به اجرا درآمد که باعث کشته شدن ۲۰۰ نفر و اسارت ۶۵ تن از افراد دشمن گردید و تعدادی تانک و نفربر نیز به غنیمت گرفته شد. این عملیات ثابت کرد که ما می‌توانیم از نیروهای مردمی و پیاده بدون تجهیزات قوی بهترین استفاده را بکنیم.

شهید باقری برای برنامه‌ریزی این عملیات تلاش زیادی کرد. او در عملیات فرمانده کل قوا بعدازآنکه رحیم صفوی مجروح می‌شود شخصاً هدایت این عملیات را به عهده گرفت و پس‌ازاین عملیات بود که شهید باقری به‌عنوان فرماندهی لایق و کاردان شناخته شد. موفقیت در عملیات فرمانده کل قوا حالا در عمل نظریه شهید باقری در مورد تغییر استراتژی و تحول انقلابی در جنگ را به اثبات رسانده بود؛ چیزی که او از دی‌ماه ۵۹ و پس‌ازآن در عملیات امام مهدی الله به دنبال آن بود.

فرماندهی محور دارخوین در عملیات ثامن‌الائمه

شهید باقری نه‌تنها در طرح‌ریزی عملیات ثامن‌الائمه و سازمان‌دهی آن نقش مؤثر داشت بلکه همان‌طورکه از قبل مشخص‌شده بود مهم‌ترین و فعال‌ترین محور دارخوین به او سپرده‌شده بود. شهید باقری باکمال میل این مأموریت را می‌پذیرد و یک هفته قبل از شروع عملیات به منطقه رفته و همه کلیات وجزئیات کار را بررسی می‌کند و عملیات را به نحو احسن آماده اجرا می‌سازد. قبل از عملیات نیز به‌دفعات مکرر تا خطوط مقدم دشمن با همراهی گروه‌های شناسایی پیش می‌رود و شخصاً از نزدیک بر روال کارنظارت می‌کند درعین‌حال این‌گونه اقدامات را برای فرماندهی لازم می‌دانست.

در این عملیات در اثر فرماندهی صحیح طرح‌های مؤثر و راهنمایی مفید این شهید محور دارخوین توانست به‌عنوان یک محور موفق عمل کرده و هدف‌های موردنظر را فتح نماید. در همین محور دارخوین بود که نه‌تنها تیپ تقویت‌شده ۸ مکانیزه از لشکر ۳ زرهی دشمن به‌طور کامل محاصره و منهدم گشت، بلکه نیروهای تحت فرماندهی شهید باقری در محور دارخوین پس از فتح هدف‌های خود از پل مارد (پلی که در امتداد جاده آسفالته روی نهر مارد بود) گذشته و پس از انهدام پل قصبه که بر روی رودخانه کارون بود به سمت جنوب محور فیاضیه و ایستگاه هفت الحاق یافتند و به کمک آن‌ها شتافتند.

معاونت فرماندهی کل عملیات طریق‌القدس

در عملیات طریق‌القدس به‌تبع اوضاع سیاسی مملکت برکناری بنی‌صدر و تغییراتی که در رده فرماندهی سپاه ایجادشده بود برای اولین بار بین سپاه و ارتش یک قرارگاه مشترک زده شد و در این میان شهید باقری به‌عنوان معاونت سپاه در قرارگاه فرماندهی عملیات مشترک نقش عمده‌ای در پیشبرد مسائل داشت. ازجمله فعالیت‌های او کمک به شناسایی محورها و تحلیل و پیش‌بینی حرکت‌های دشمن و پیگیری مسائل بود.

تثبيت تنگه چزابه پس از عملیات طریق‌القدس دشمن بعثی دست به یک حمله در منطقه چزابه زد. شهید باقری در جریان این تک دشمن به تنگه چزابه تلاش زیادی در تثبیت این نقطه استراتژیک به عمل آورد. او در اوج درگیری‌ها به همراه تعدادی از برادران عرب و افراد اطلاعات عملیات معبری را پیدا کرد تا ازآنجا دشمن را دور بزنند حتی دریکی از مراحل عملیات خودش به‌عنوان فرمانده گردان با یک گردان وارد عمل می‌شود و تپه‌ای را که ۲۰۰ نفر از نیروهای دشمن‌روی آن مستقر بوده و بر نیروهای خودی دید داشتند به تصرف درآورده و همه آن‌ها را می‌کشند.

فرماندهی لشکر نصر

ایشان فرماندهی لشکر نصر را در سه عملیات بر عهده داشتند. عملیات فتح المبين که قبل از شروع عملیات فتح المبین یک شناسایی کلی توسط محسن رضایی، شهید باقری و تعدادی دیگر از فرماندهان سپاه از محورهای رقابیه رادار دهلیز ۳۴۳ و چاه نفت دال بری انجام شد. به دنبال آن مسئله کنترل دقیق محورها و شناسایی دقیق‌تر مطرح شد که دستورات این برنامه‌ها را شهید باقری در جلسات اطلاعات عملیات محورهای منطقه دزفول عنوان می‌کرد. به دلیل اهمیت این محور در مقایسه با سایر محورهای عملیاتی لازم بود فردی که صلاحیت و لیاقت این امر را دارد برگزیده شود که باتدبیر فرماندهی کل سپاه شهید باقری به‌عنوان فرمانده قرارگاه انتخاب گردید در این عملیات قرارگاه نصر نه‌تنها در فتح اهداف محور خود موفق بود بلکه همان‌گونه که بیان گردید در پیشبرد اهداف محورهای دیگر هم نقش بسزایی داشت و اصولاً این مسئله از خصوصیات شهید باقری بود که درباره مسائل محورهای دیگر اظهارنظر می‌کرد.

عملیات بیت‌المقدس

شهید باقری بلافاصله پس از عملیات فتح المبین شروع به تهیه اطلاعات از دشمن جهت طرح‌ریزی عملیات بیت‌المقدس کرده و بارها با برادران اطلاعات – عملیات و گروه‌های شناسایی تیپ‌ها و لشکرها جلسه می‌گذارد در جزئیات برنامه حمله نظریات مفید و مؤثری مطرح می‌شود او قبل از عملیات بیت‌المقدس از برادران اطلاعات عملیات می‌خواهم که برای شناسایی از خط دشمن عبور کنند و جاده آسفالته را شناسایی کنند و برگردند تا شناسایی دقیق انجام شود که این عمل هم به‌نوبه خود نقش مهمی در طراحی عملیات داشت. شهید باقری در این عملیات همچنان فرماندهی قرارگاه نصر را از طرف سپاه بر عهده داشت. با این تفاوت که یک تیپ به نیروهای تحت فرمانش اضافه گردید در قرارگاه کربلا مرکز عملیات مشترک ارتش و سپاه در آن موقع محسن رضایی به‌عنوان مشاور با ایشان همکاری می‌نمود هدف‌های عمده این جمله آزادی خرمشهر، تأمین نیروی مرز شلمچه و شرق بصره بود که رسیدن به این اهداف را بر عهده قرارگاه مشترک نصر گذاشته بودند.

عملیات رمضان

بعد از عملیات بیت‌المقدس در اندک زمانی نیروها بازسازی‌شده و آماده عملیات دیگری می‌شدند. شهید باقری قبل از عملیات برای مسئولین کلیه رده‌ها ازجمله فرماندهان گردان‌ها، گروهان ها و رسته‌های لشکر نصر جلسه می‌گذارد و آن‌ها را توجیه می‌کند و حتی میزان قوه شناسایی اطلاعات عملیات آن‌ها را بررسی می‌کند. در مرحله اول قرارگاه نصر نقش عمل‌کننده و هدایت‌کننده عملیات را نداشت بلکه به‌عنوان یک قرارگاه احتیاط برای مراحل بعدی در نظر گرفته‌شده بود. بااین‌حال شهید باقری به قرارگاه فتح می‌رود و به آن‌ها کمک می‌کند. در مراحل دوم، سوم و چهارم عملیات بیشترین مسئولیت بر دوش قرارگاه تحت فرمان شهید باقری قرار می‌گیرد. در مرحله پنجم عملیات شهید باقری تأکید زیادی بر حضور کلیه مسئولین و نیروهای واحدهای قرارگاه به خط می‌کند حتی خودش به خط رفته و قرارگاه را پشت خاک‌ریزهای دشمن مستقر می‌کند.

فرماندهی قرارگاه کربلا و جانشینی فرماندهی کل در قرارگاه جنوب

در پایان عملیات رمضان که درست یک سال از فرماندهی شهید باقری درصحنه‌های جنگ می‌گذشت وبسیار کارآزموده‌تر و باتجربه‌تر شده بود از طرف فرمانده کل سپاه به‌فرمان دهی قرارگاه کربلا و جانشین فرماندهی کل در قرارگاه جنوب منصوب گردید. این امر نشانه لیاقت و توان شهید باقری بود که درمدت‌زمان کوتاه و به‌سرعت لیاقت پذیرفتن مسئولیت‌های بزرگ‌تر و سنگین‌تر را پیداکرده بود.

عملیات مسلم بن عقیل

 باوجوداینکه عملیات مسلم بن عقیل در غرب انجام می‌شد. ولی شهید باقری به‌طور مرتب در جلسات آن‌ها شرکت می‌کرد و بااینکه از منطقه شناسایی کاملی نداشت و تجربیات جنگی او بیشتر در جنوب و مناطق غیر کوهستانی بود لیکن نظرات بسیار مثبتی ارائه می‌داد. حتی در مواردی دستوراتی می‌داد که چون برادران به شخص او و نظریاتش اعتقاد داشتند به آن دستورات عمل می‌کردند طرح عملیات هم مناسب بود و غرور و ضعف تدبیر دیده نمی‌شد و لطف خداوند نمودار بود.

عملیات محرم

 در شرایطی که همه نظرها متوجه غرب بود شهید باقری به همراه تعداد دیگری از فرماندهان در قرارگاه کربلا با پیگیری مستمر رفتن به منطقه و شناسایی، عملیات محرم را طرح‌ریزی می‌کنند و این عملیات زیر نظر قرارگاه کربلا که تحت فرماندهی او بود انجام شد و حتی از عملیات مسلم بن عقیل نیز موفقیت بیشتری کسب کرد. تعداد زیادی از نیروهای عراق به اسارت درآمدند. با اجرای عملیات محرم در غرب و جنوب دهلران و عین خوش امکان پیشروی در خاک عراق فراهم شد. در این عملیات سلسله جبال حمرین و منافع نفتی موسیان و بیات و همچنین حوضچه‌های نفتی زبیدات آزاد شد و ۱۳۵۰ نفر از نیروهای عراقی به اسارت درآمدند و ۶۰۰۰ نفر کشته و زخمی شدند. در این عملیات مطابق معمول شهید باقری شخصاً به خطوط مقدم می‌رفت، ضمن بررسی نقاط ضعف بر اساس مشاهدات واقعی خود تصمیماتی اتخاذ می‌کرد.

جانشین فرماندهی یگان زمینی سپاه

بعد از عملیات محرم براثر لیاقت و شایستگی که از خود بروز می‌دهد به‌عنوان جانشین فرماندهی یگان زمینی سپاه برگزیده می‌شود. شهید باقری از آغاز جنگ در تقویت بنیه نظامی سپاه و شکل دادن جنگ به شیوه مردمی کوشا بوده و تا آخرین روز زندگی بر بارش همواره در جهت پرثمر شدن عملیات گام برمی‌داشت. او در همه مدت حضورش در جبهه‌های جنگ تنها یک‌بار به مدت ۵ روز جهت ازدواج ازجنگ جدا شد که در این مدت نیز با تلفن در جریان امور قرار می‌گرفت و بقیه اوقاتش به‌طور شبانه‌روزی در خدمت جنگ بود.

چگونگی شهادت شهید باقری

در نهم بهمن ۱۳۶۱ در طلیعه ایام مبارک دهه فجر درحالی‌که تعدادی از هم‌رزمان و هم‌سنگرانش به دیدار حضرت امام خمینی که رفته بودند او برای شناسایی و آماده‌سازی عملیات والفجر مقدماتی به همراه تعدادی از برادران سپاه در خطوط مقدم چنانه منطقه فکه در سنگر دیده‌بانی مورد هدف گلوله خمپاره دشمن بعثی قرار گرفت و همراه هم‌سنگرانش شهیدان مجید بقایی زوانی و ... به لقاءالله شتافت. آخرین کلامی که از این شهید بزرگوار شنیده شد پس از ذکر شهادتین نام مبارک امام شهیدان حسین بود.

این شهید بزرگوار از بدو تولد تا رسیدن به ملکوت نسبت با سایر هم نوعان خود فردی خاص و متفاوت بود که کردار و رفتارشان تجلی این خاص بودن را در قالب مؤلفه‌هایی چون تکلیف گرایی، اخلاص، تعهد نماز اول وقت و ... نشان می‌دهد. فعالیت در دوره انقلاب در این مرحله به دنبال نشان دادن فعالیت‌هایی از شهید بزرگوار هستیم که نشان از فعالیت‌های جهادی مستقیم و غیرمستقیم ایشان داشته باشد.

دوران دفاع مقدس که نمونه اعلای تکامل شهید بزرگوار ازلحاظ فکری و جسمی است - دورانی شگرف در ثبت ایشان به‌عنوان شخصیت تأثیرگذار در تاریخ دفاع مقدس است. در این برهه از زمان، شهید دست به اقدامات و فعالیت‌های جهادی زده است که کمتر کسی جرئت و توانایی آن را داشته است. جنگ ایران و عراق در حالی به سر می‌برد که وحدت و برنامه‌ریزی بین نیروهای ایرانی وجود نداشت. با ورود شهید باقری به جبهه‌های جنگ تحولی شگرف در میدان‌های جنگ به نفع کشور عزیزمان رقم خورد. ایشان با دریافت خلأهای کشور در عملیات و درگیری‌ها به برنامه‌ریزی مستمر پرداخت که در قالب تأسیس واحد اطلاعات جنگ شناسایی شنود بی‌سیم تهیه گزارش‌های روزانه نمود پیدا کرد. با پیشروی جنگ و به‌روز استعدادهای شهید حسن باقری کم‌کم اعتمادها به او بیشتر و بیشتر شد. به‌طوری‌که به‌عنوان فرمانده عملیات و گردان‌ها منصوب شد؛ نقش خود را به‌عنوان فرمانده نخبه به بهترین نحو احسن انجام داد.

بررسی مؤلفه‌هایی چون معاونت ستاد عملیات جنوب، فرماندهی محور دارخوین در عملیات ثامن‌الائمه، معاونت فرماندهی کل عملیات طریق‌القدس، فرماندهی لشکر نصر، فرماندهی قرارگاه کربلا و جانشینی فرماندهی کل در قرارگاه جنوب، جانشین فرماندهی یگان زمینی سپاه نشان می‌دهد که استعمال کلمه نخبه در مورد ایشان کاملاً صدق می‌کند؛ زیرا این شهید در مدت کوتاهی که در جبهه حضور مستمر داشت توانست به سازمان‌دهی جنگ و نیروها بپردازد؛ عملیات را برنامه‌ریزی کند و به سطوح بالای فرماندهی برسد. شهید حسن باقری یکی از انسان‌های برجسته تاریخ کشور ایران به‌عنوان فرمانده برجسته و نخبه است که یادش گرامی و نامش پایدار است.

هشت سال دفاع مقدس سرچشمه‌ بسیاری از معارف آینده در جمهوری اسلامی و بستری بی‌نظیر در شناسایی و رشد استعدادهای نیروهای خالص و انقلابی بود؛ دانشگاهی که هرکسی به میزان استعداد، تلاش، اخلاص و تقوایش مسیر رشد را طی می‌کرد. شهید «حسن باقری» نابغه جنگ تحمیلی یکی از بارزترین و درخشان‌ترین چهره‌ها در این عرصه است. از مطالعه سیر زندگی و سیر حضور، اقدامات، برنامه‌ریزی و مدیریتش در طول حضور در جبهه‌ها می‌توان درس‌های فراوانی برای امروز و اقداماتمان در عرصه‌های مختلف کشور گرفت. ایشان یکی از عناصر تحول‌آفرین درصحنه نبرد بوده و استراتژی و نحوه جنگیدن را بعد از بنی‌صدر تغییر داد و مسیری را شکل داد که به فتح خرمشهر رسید.

انتهای خبر/